Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej zgodnie z normą PN-Z-08053:1998 można pod względem konstrukcji oraz ich ogólnego przeznaczenia można podzielić na 9 grup. Norma PN-Z-08053:1998 została wycofana z Katalogu Polskich Norm w 2004 r. na skutek przyjęcia norm europejskich, które obejmują klasyfikację i definicje poszczególnych typów środków ochrony indywidualnej. Niestety żadna z tych norm europejskich nie podaje zbiorczej klasyfikacji w sposób opisany w ww. polskiej normie. Ponieważ dokonując doboru środków ochrony indywidualnej do czynników szkodliwych pomocny jest ogólny podział tych środków, a także dlatego, że jest on wykorzystywany w stosowanych przez polskich pracodawców programach i poradnikach doboru opartych na tym podziale, norma ta została zacytowana jako źródło literatury . Upoważnieniem do takiego postępowania jest fakt, że norma ta nadal jest dostępna w Polskim Komitecie Normalizacyjnym jako archiwalna.
W Dyrektywie 89/686/EWG dotyczącej minimalnych wymagań stawianych środkom ochrony indywidualnej wprowadzono inny podział tych środków, niż przedstawiony w Polskiej Normie. Zgodnie z tą dyrektywą środki ochrony indywidualnej zostały podzielone na trzy kategorie, pod względem ryzyka przed którym chronią. Podział ten został podyktowany koniecznością zróżnicowania procedur certyfikacji środków ochrony indywidualnej.
Przedstawiona na stronach internetowych klasyfikacja środków ochrony indywidualnej opiera się na dwóch równorzędnych kryteriach:
|
W niniejszym programie wykorzystano oba kryteria klasyfikacji. Za podstawę klasyfikacji przyjęto właściwości ochronne, a w ich obrębie wyróżniono poszczególne typy środków ochrony indywidualnej.
Podział ten umożliwia w sposób logiczny przedstawienie metod doboru poszczególnych typów środków ochrony indywidualnej do czynników szkodliwych występujących na stanowiskach pracy.
Przyjrzyjmy się bardziej szczegółowo niektórym środkom ochrony.
1. Hełmy przemysłowe
Wiele stanowisk pracy stwarza zagrożenie urazów mechanicznych głowy, które mogą powodować obrażenia skóry głowy, kości czaszki, kręgów szyi oraz mózgu. Zagrożenie to pochodzi głównie od spadających przedmiotów, uderzeń głową o wystające elementy konstrukcyjne stanowiska pracy oraz przemieszczających się obiektów mogących powodować wystąpienie sił ściskających. Przemysłowe hełmy ochronne spełniające wymagania normy PN-EN 397:1997 Przemysłowe hełmy ochronne [11] pozwalają na skuteczną ochronę przed takimi zagrożeniami a ponadto w zależności od konstrukcji mogą dodatkowo chronić przed odpryskami stopionego metalu, porażeniem prądem elektrycznym, wysoką temperaturą.
Przemysłowe hełmy ochronne w zależności od przeznaczenia mogą różnić się konstrukcją. Niezależnie od tych różnic można wyszczególnić wspólne podstawowe elementy: skorupę, więźbę, pas główny. Przykład konstrukcji typowego hełmu ochronnego przedstawiono na rysunku 1.
Rysunek 1 Konstrukcja typowego przemysłowego hełmu ochronnego
1 – skorupa, 2 – więźba, 3 – pas główny, 4 – potnik,
5 – zaczep paska podbródkowego, 6 – zaczep pasa więźby
Skorupa stanowiąca zewnętrzną część hełmu nadaje mu zasadniczy kształt. Jej podstawowym zadaniem jest przejęcie uderzenia, częściowe pochłonięcie jego energii oraz przekazanie pozostałej części energii na więźbę. Drugim zasadniczym zadaniem skorupy jest niedopuszczenie do kontaktu obiektów o ostrych kształtach z głową użytkownika. W zależności od typu hełmu skorupa może być wyposażona w daszek, rondo, rynienkę obciekową dla wody, otwory wentylacyjne, uchwyty do mocowania nauszników przeciwhałasowych lub osłony twarzy itp. W chwili obecnej do produkcji skorup hełmów stosuje się polietylen, ABS, lub laminaty poliestrowo-szklane. Więźba stanowi wewnętrzną część hełmu, przymocowaną do skorupy i stykającą się bezpośrednio z głową użytkownika. Jej zadaniem jest amortyzowanie uderzenia przyjętego przez skorupę oraz rozłożenie działających wówczas sił na możliwie największą powierzchnię górnej części głowy. Pasy nośne więźby są najczęściej wykonywane z tkanych taśm poliamidowych lub poliestrowych. Pas główny obejmuje głowę użytkownika na wysokości czoła i podstawy czaszki i w powiązaniu z więźbą umożliwia stabilne osadzenie hełmu na głowie. Zadaniem potnika, mocowanego po wewnętrznej stronie pasa głównego, jest wchłanianie potu wydzielanego przez skórę w okolicy czoła. Pasek podbródkowy jest dodatkowym elementem zabezpieczającym przed spadaniem hełmu z głowy i może być wyeliminowany w przypadku odpowiedniego ukształtowania pasa głównego oraz więźby.
Przemysłowe hełmy ochronne muszą spełniać szereg wymagań. Najważniejsze z nich dotyczą:
|
Dla hełmów specjalnego przeznaczenia występują dodatkowe wymagania dotyczące:
|
Zasady doboru i użytkowania hełmów ochronnych
Prawidłowy dobór hełmu ochronnego dla danego stanowiska pracy jest warunkiem koniecznym osiągnięcia skutecznej ochrony głowy. W doborze hełmu należy uwzględniać następujące aspekty:
|
- podstawowa (zakres temperatur stosowania od -10C do +50C – bez szczególnego oznaczenia na hełmie),
- do stosowania w niskich temperaturach (zakres temperatur stosowania od -20C – oznaczenie na hełmie -20C),
- do stosowania w bardzo niskich temperaturach (zakres temperatur stosowania od -30C – oznaczenie na hełmie -30C),
- do stosowania w bardzo wysokich temperaturach (zakres temperatur stosowania do +150C – oznaczenie na hełmie +150C);
- Jeżeli na danym stanowisku pracy występują inne niebezpieczne dla głowy pracownika czynniki (np.: odpryski stopionego metalu, obecność metalowych elementów pozostających pod napięciem elektrycznym) to hełm powinien zapewniać przed nimi ochronę.
Przykładowe rozwiązania konstrukcji hełmów ochronnych przedstawiono na poniższych rysunkach.
Na rysunku 2a przedstawiono hełm, którego skorupa jest wykonana z polietylenu, a pasy sześciopunktowej więźby z poliamidowych taśm włókienniczych. Pas główny hełmu jest wykonany z polietylenu niskociśnieniowego i w przedniej części wyposażono go w potnik. Skorupa hełmu jest dostosowana do mocowania ochronników słuchu i osłony twarzy.
Na rysunku b przedstawiono hełm, którego skorupa jest wykonana z laminatu poliestrowo-szklanego, a pasy czteropunktowej więźby z poliamidowych taśm włókienniczych. Regulacja długości pasa potylicznego jest dokonywana za pomocą umieszczonego na nim pokrętła. Hełm jest wyposażony dodatkowo w pasek podbródkowy, uchwyty do lampy i jej kabla oraz elementy do mocowania ochronników słuchu.
Wskazówki dotyczące doboru hełmów ochronnych:
|
Wskazówki dotyczące prawidłowego użytkowania hełmów ochronnych:
Podczas użytkowania hełmów należy przestrzegać następujących zasad:
|
Literatura
1. PN-EN 353-1:2005 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości. Część 1:Urządzenia samozaciskowe ze sztywną prowadnicą.
2. PN-EN 353-2:2005 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości. Część 2:Urządzenia samozaciskowe z giętką prowadnicą.
3. PN-EN 354:2006 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości. Linki bezpieczeństwa.
4. PN-EN 355:2005 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości. Amortyzatory.
5. PN-EN 360:2005 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości. Urządzenia samohamowne.
6. PN-EN 361:2005 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości. Szelki bezpieczeństwa.
7. PN-EN 362:2006 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości. Łączniki.
8. PN-EN 363:2005 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości. Systemy powstrzymywania spadania.
9. PN-EN 795:1999 Ochrona przed upadkiem z wysokości. Urządzenia kotwiczące. Wymagania i badania.
10. PN-EN 358:2002 Indywidualny sprzęt ochronny ustalający pozycję podczas pracy i zapobiegający upadkom z wysokości. Pasy ustalające pozycję podczas pracy i ograniczające przemieszczanie oraz linki ustalające pozycję podczas pracy.
11. PN-EN 397:1997 Przemysłowe hełmy ochronne
12. Centralny Instytut Ochrony Pracy